Tijd voor een humanitair asielbeleid
Er is al veel gezegd over de onwetmatige nareismaatregel van het kabinet, die afgelopen september in gang is gezet. Het is wat ons betreft meer dan logisch dat die nu van tafel is, maar dat heeft veel te lang geduurd. Het onnodige procederen van de overheid tegen de uitspraak van de rechter heeft ook pijnlijk duidelijk gemaakt hoeveel prioriteit humanitaire opvang heeft bij dit kabinet. Dat het kabinet de maatregel alsnog introk, een dag voor de zitting, spreekt al boekdelen. Deze kostbare tijd had veel beter geïnvesteerd kunnen worden in extra opvangplekken en een toekomstbestendig asielbeleid, want er vallen steeds meer gaten in het Nederlands asielsysteem.
De puinhoop in het asielsysteem is groot voor zowel asielzoekers, als de mensen die met hen werken. Om te beginnen zijn er, zoals bekend, veel meer nieuwe opvangplekken nodig voor asielzoekers. De spreidingswet, die staatssecretaris van der Burg had beloofd om dit probleem mee aan te pakken, is echter nog steeds niet in zicht. Gemeenten weten hierdoor al tijden niet waar ze aan toe zijn. Daarnaast ligt ook de situatie, waarbij er weer asielzoekers in Ter Apel buiten moeten slapen, op de loer. Terwijl Van der Burg in Europa roept om het strenger handhaven van de Dublin-akkoorden aan de buitengrenzen van Europa, kan hij de asielopvang in zijn eigen territorium niet stroomlijnen. Het is ook goed om nog maar even te benadrukken dat deze situatie nooit had hoeven ontstaan als de VVD sinds 2016 niet had besloten te bezuinigen op de opvang van asielzoekers. Het is nog steeds onbegrijpelijk dat dit werd besloten na de grootste asielinstroom die de EU ooit gekend heeft.
Ook IND-medewerkers zijn niet blij met de huidige gang van zaken. In NRC van 18 januari schrijft Thomas Huttinga over zijn ontslag bij de IND. Hij wil het niet op zijn geweten hebben, dat hij heeft te hebben meegewerkt aan een systeem dat tegen mensenrechten ingaat. Want, zoals Huttinga zegt, “Ook na de rechterlijke uitspraken bleef de IND vasthouden aan het beleid van het kabinet en voerde het politiek beleid uit zonder een wettelijke grond. Een andere medewerker die anoniem zijn verhaal deelt vertelt dat er, in de 10 jaar tijd dat hij bij de IND werkt, nog nooit een goede prognose heeft gezien van de instroom van asielzoekers. Dat terwijl hier de financiering juist op wordt aangepast. “Dat betekent dat er altijd meer aanvragen zijn dan er tijd is en er is altijd een tekort aan medewerkers.” zegt hij. En deze werkdruk zorgt voor een hoog verzuim onder IND-medewerkers.
Bovendien komt er nog een probleem om de hoek kijken begin maart. Veel gemeenten vangen derdelanders uit Oekraïne op, mensen die met een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne verbleven toen de oorlog met Rusland uitbrak. Afgelopen juli is door het ministerie van Justitie en Veiligheid bepaald dat deze derdelanders in maart 2023 uit de gemeentelijke opvang moeten. Daardoor zouden ze moeten instromen in het reguliere asielsysteem. Dit terwijl de asielketen zoals gezegd al geruime tijd zwaar overbelast is. Daar moeten en kunnen dan ook zeker niet nog 4700 derdelanders uit Oekraïne bij. Ook is er überhaupt nog geen concreet plan vanuit de overheid om deze overgang vanuit de gemeentelijke opvang naar reguliere asielopvang goed te laten verlopen. De VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) roept dan ook met klem op tot duidelijkheid over deze procedure, maar acht maanden was blijkbaar voor de overheid niet genoeg om met een fatsoenlijk plan te komen.
Inmiddels zijn de gemoederen zo hoog opgelopen, dat er wordt gedacht dat een oplossing zoals in Engeland nodig is om deze chaos te handhaven. We zouden mensen die asiel aanvragen moeten uitzetten naar Rwanda-achtige oorden, om daar hun asielprocedure af te wachten. Een bizarre maatregel die financieel en humanitair onbezonnen is. Waar het kabinet aan zou moeten werken is een structurele herziening van de gang van zaken bij de IND, door betere prognoses en financiering. Bovendien is er baat bij een spreidingswet, die er allang had moeten zijn. De stroom mensen die hier veiligheid zoekt, gaat niet zomaar veranderen, maar de politieke houding tegenover hen moet dat wel. Er liggen genoeg oplossingen voorhanden, als het kabinet haar kostbare tijd niet zou besteden aan het uitzoeken van onbezonnen plannen jegens kwetsbare mensen.
