Nieuwe asieldeal – niet zomaar
Het VVD-congres, bij monde van fractievoorzitter Hermans, dringt enerzijds aan op een nieuwe asieldeal en de VVD is anderzijds nog steeds de partij die de Spreidingswet vertraagt. Dit is onterecht. De VVD moet die twee loskoppelen en meteen akkoord gaan met de Spreidingswet. En wat zo’n nieuwe asieldeal betreft moet de ChristenUnie kritisch zijn. Wij hoeven niet elke deal af te slaan, zo lang er maar niet weer een half compromis komt waar wat zoets, wat zuurs en wat mensonterends tussen zit.
Deals maak je soms in het landsbelang om een probleem op te lossen. Je wordt het eens over het probleem en doet je best om het aan te pakken. Dan komt er een compromis binnen de grenzen van wat juridisch en financieel kan en wat partijen willen. Daarvoor moet je het ook wel eens worden over het probleem, en een acceptabele oplossing vinden. Dat zijn nogal wat haken en ogen.
Bij de vorige asieldeal was het probleem duidelijk, namelijk dat mensen buiten moesten slapen en er niet genoeg plek in AZC’s en aanmeldcentra waren. We zakten door een ondergrens heen. De oplossing was een combinatie van wat de coalitiepartijen wilden. Allereerst uitstel van gezinshereniging (familieleden die nareizen als een gezinslid een status krijgt) uit de rechtse koker, en de Spreidingswet om gemeenten te verplichten opvang te realiseren kwam vanuit het midden. Een klein probleempje, iedereen had een hekel aan elkaars oplossing. De spreidingswet deed VVD’ers steigeren, en CU’ers waren verontwaardigd over het uitstellen van gezinshereniging.
Hoe is de asieldeal uitgevoerd?
Het uitstellen van gezinshereniging was bij voorbaat al wankel. Ook toen bleek dat het daadwerkelijk niet juridisch houdbaar bleek, bleef het desondanks beleid. Staatsecretaris Van den Burg heeft nog lang vastgehouden aan het uitstellen van de gezinshereniging. Pas toen rechtbank na rechtbank het beleid afgekeurd had, trok Van den Burg het beleid in. Dat intrekken deed hij niet bij de Spreidingswet. Deze omstreden wet ging een lang wetgevingstraject in, kreeg kritiek van alle kanten, waaronder van de Raad van State, en kon rekenen op stellige vertraging van Van der Burgs eigen partij. Toch bleef Van der Burg vasthouden aan het wetsvoorstel, hij paste het enkel op details wat aan.
Hoe ziet dat eruit voor een eventuele volgende deal?
Het verschil bij een eventueel nieuwe asieldeal met de vorige asieldeal is dat de coalitie het niet eens is over de oorzaak van het probleem. De asielinstroom is hoger dan verwacht, maar de CU noemt de aantallen houdbaar. Ik ben geneigd dat te volgen, en denk dat er meer opgevangen kan worden, waar politieke onwil en slechte planning nu veel zaken tegenhoudt. Over dat slechte plannen heeft Pieter van Daalen pas geschreven. De VVD noemt de instroom te hoog, en de premier heeft daarover al extra concessies aan zijn fractie gedaan boven op de eerdere deal. De vraag is hoe de oplossingen voor deze deal eruit gaan zien. Welke maatregelen daarvan vindt de VVD goed, en waarmee gaat de ChristenUnie akkoord? Je mag hopen op overlap en eensgezindheid, maar dat verwacht ik niet. En als er compromis komt, blijft het daar dan bij, en wordt het deze keer wel uitgevoerd zonder een tegenstribbelende VVD-fractie?
Een van de genoemde oplossingen voor een volgende asieldeal is afspraken maken over de instroom met Tunesië. Over het uitbesteden van EU-asielbeleid en Turkijedeals en Rwandadeals schreef ik al eerder. Van risico’s die ik toen beschreef is ook ditmaal sprake. Ook in Tunesië zijn er zorgen over
opvangomstandigheden en wordt er vermoedelijk internationaal recht geschonden. Hier zijn collectief mensen uitgezet naar gebieden waar ze risico lopen op vervolging. In Turkije waren dat signalen dat er toch naar Syrië uitgezet werd, en in Tunesië zijn er signalen dat mensen toch naar Libië werden uitgezet. Dat zijn en blijven de risico’s van je asielbeleid overlaten aan een ander, en zien we nu aankomen. Ook maak je jezelf afhankelijk van een ander land met minder democratie en rechtsstaat en hebben ze dan een chantagemiddel in handen. Dit moet zo’n deal met een derde land eigenlijk onmogelijk maken als het niet te controleren valt en wij gaan meewerken aan mensenrechtenschendingen.
Resumerend ziet het er niet positief uit voor een volgende asieldeal en de ChristenUnie mag gerust op haar strepen gaan staan. We zijn het niet eens over het probleem, en er bestaan twijfels over het consequent uitvoeren van afspraken die toch al een moeilijk compromis worden. En dan nog het feit dat de inhoud van de deal gaat over de instroom beperken waar maar weinig middelen zijn die doeltreffend, juridisch waterdicht en moreel acceptabel zijn en dat er sprake is van een zelfgecreëerde opvangcrisis.
Wat moet de ChristenUnie houding hierin dan zijn? Mee gaan werken aan een volgende deal begint al met de premisse te accepteren dat de instroom te hoog is. Dat is niet perse zo. Daarnaast moet de ChristenUnie alle gemaakte afspraken goed juridisch laten nakijken voor het tekenen bij het kruisje. Ook moeten de sterke tegenprestaties helder zijn. Denk aan het meer inzetten op Europees vluchtelingen spreiden, het terugdraaien van de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking die nu asielopvang gaan bekostigen en andere stappen.
