Redacteur: Marnix Koops

In oktober dit jaar publiceerde het NRC Handelsblad een opzienbarend artikel over de vermeende censuur van lesboeken in Nederland. Uitgeverijen bleken onder de druk van vooral christelijke belangenverenigen bepaalde gevoelige onderwerpen uit de lesboeken te houden. De genoemde thema’s liepen uiteen van bikini’s, kermissen en casino’s tot dinosauriërs en alles omtrent de evolutietheorie.

Toen ik het artikel las, herinnerde ik mij dat in mijn eigen biologieboek op mijn christelijke middelbare school aan het eind van elk hoofdstuk een minimaal geel blokje was gereserveerd voor de evolutietheorie. Niet dat ik dat ooit las: alles wat geel was kwam niet terug op onze toetsen. Later, toen ik biologie ging studeren in Wageningen, ontdekte ik dat de universiteit aanzienlijk meer aandacht besteedde aan natuurlijke selectie, mutaties en Charles Darwin. Had mijn school bewust minder tijd besteed aan de evolutietheorie, en zo ja, moest ik mij hierover opwinden? 

Schoolboeken zo ontwerpen dat ze niet aanstootgevend zijn of kinderen niet stimuleren tot immoreel gedrag kan ik mij nog voorstellen, maar opzettelijk relevante informatie - een theorie die de diversiteit van onze aarde verklaart - uit de boeken bannen? Dit lijkt mij niet de manier om jonge christenen voor te bereiden op een door wetenschap ingerichte wereld. Daarnaast is het censureren van de evolutietheorie in schoolboeken die vervolgens ook in seculiere scholen worden gebruikt natuurlijk helemaal onzinnig.

Met de huidige informatie golf die elke dag over ons heen komt via het internet kan je rustig aannemen dat elke christen vanzelf in aanraking komt met de evolutietheorie. Op dat moment is het beter om als christen te weten wat de evolutietheorie inhoudt en hoe die te verenigen met de bijbel, dan volledig je kop in het zand te steken. 

Om terug naar mijn verhaal te gaan, christelijke biologen zoals ik zijn natuurlijk schaars. In de wereld van de levenswetenschappen vallen veel christenen van hun geloof, mede door de wetenschap die soms lijnrecht tegenover Bijbelse waarheden lijkt te staan. Ikzelf had daarom ook veel moeite om het scheppingsverhaal te lezen zonder enige scepsis.  

Toch wilde ik een poging wagen om als bioloog de bijbel te lezen en dit enigszins te plaatsen binnen de voor mij onbetwistbare feiten van de evolutiebiologie. Mij werd toen aangeraden En de aarde bracht voort (2017) te lezen, een boek over het christelijk geloof en evolutie geschreven door theoloog Gijsbert van den Brink. Het boek verraste mij positief, want de gedachtes die van den Brink aandraagt zijn zeker niet saai of conflictmijdend.

Het is beter om als christen te weten wat de evolutietheorie inhoudt en hoe die te verenigen met de bijbel, dan volledig je kop in het zand te steken. 

Het boek begint met de stelling: stel dat de evolutietheorie klopt, wat zou dit betekenen voor het christelijk geloof? Vervolgens legt Van den Brink in de verschillende hoofdstukken uit dat de combinatie best mogelijk is, waarin hij soms bijzondere gedachtesprongen maakt.

Hij stelt namelijk dat als de mens daadwerkelijk afstamt van dezelfde gemeenschappelijk voorouder als de chimpansee, wij niet per se onze menselijke uniciteit zouden verliezen. Wij blijven het enige schepsel dat een diepgaande en betekenisvolle relatie met God kan aangaan, met unieke eigenschappen en vermogens. 

Over Adam en Eva geeft hij (naar mijn mening) de interessantste overdenking: van den Brink stelt in zijn boek dat de evolutietheorie het bestaan van de twee niet onherroepelijk uitsluit. Adam en Eva zouden namelijk beschouwd kunnen worden als leiders van de eerste groep mensen die vanwege een cognitieve explosie (een exponentiële verruiming van hun bewustzijn) voor het eerst de mogelijkheid ontving om een relatie met God aan te gaan. Ze hoeven dus niet letterlijk de eerste mensen geweest te zijn. 

Ik vond het mooi om een intellectueel boek te lezen van een dappere theoloog die tegen de stroom in durft te gaan in de huidige wetenschap-gerichte wereld - na al de schrijvers die in hun boeken religie het liefst een trap na geven (Yuval Noah Harari, Richard Dawkins etc.). Het hielp mij om religie niet gelijk af te schrijven vanwege de wetenschap, maar juist vanuit de wetenschap te kijken wat wel mogelijk is, en dat blijkt nog verrassend veel te zijn. Ook al zal ik altijd mijn twijfels houden, de geruststellende gedachte dat er meer christenen zijn die hier tegenaan zijn gelopen en oplossingen hebben gezocht (en soms gevonden) hielp en helpt mij enorm. 

De bijbel blijft een religieus boek, niet een historisch boek, en de boodschap of kracht die jij uit het geloof kan putten is belangrijker dan de vraag of de schepping nou 6 dagen of 4,5 miljard jaar heeft geduurd (met of zonder mutaties en selectie). Schoolboeken hoeven hier niet in te sturen: volg de wetenschappelijke consensus, en laat alle jongeren, christelijk of niet, zelf ontdekken of de evolutietheorie buiten school ook in hun levensbeschouwing past. 

Graag zou ik dus iedereen willen oproepen: voel je niet bezwaard om zelf op ontdekking te gaan, en laat je niet vertellen dat wetenschap religie uitsluit en vice versa, maar trek je eigen conclusies.