De EU, wat kunnen we daar mee? De bron van alles wat mis gaat in ons land: van economische crisis tot aan de migratiecrisis. Toen de Britten de keus kregen stapten ze er meteen, misschien zou dat in Nederland ook gebeurd zijn. De generatiekloof was niet onopgemerkt gebleven, jongeren bleken veel positiever tegenover de Europese Unie te staan dan oudere stemmers. Dit was reden genoeg voor Clingendael om de politieke jongerenorganisaties uit te nodigen om visie op de EU uit te komen leggen.

Met al die crises kunnen we wel zeggen dat de Europese Unie in een crisis zit. Mensen lijken ontevreden, wat we zien in de groei van extreemrechtse bewegingen en de overwinning van Donald Trump in de Amerikaanse verkiezingen. Het woord globalisatie kwam tijdens die verkiezingen vaak op als reden voor die ontevredenheid. Mensen verliezen controle over hun eigen leven en omgeving. De EU ontsnapt hier ook niet aan, het is te groot, te log en te bureaucratische om nog echt relevant te kunnen zijn. Maar is ze echt haar relevantie kwijt?

Vrede als kern
In 1952 werd het plan van de katholiek Robert Schuman een feit: de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal. Deze gemeenschap had een belangrijk doel, om vrede te bevorderen in een door oorlog verscheurd continent. Onze huidige Europese Unie is een directe afstammeling van die gemeenschap. Hierin vinden we de belangrijkste reden voor de EU: vrede. Vrede is onlosmakelijk verbonden met rechtvaardigheid, dus de EU is er vooral om rechtvaardigheid en vrede te bevorderen. Met succes, ons werelddeel is bijna nooit zo vredig geweest als nu. Als de EU zich blijft focussen op vrede en rechtvaardigheid, hoeft ze haar relevantie niet te verliezen. Daarbij moeten we wel bedenken dat we niet meer in de jaren ’50 van de vorige eeuw leven. Toen was men nog bang Duits imperialisme en oprukkend communisme. Deze gevaren lijken geweken te zijn, maar de bedreigingen voor onze vrede zijn er nog wel, alleen in andere vormen. Veel Europeanen kijken argwanend naar een militant Rusland, een onrustige Midden-Oosten en vooral naar terroristische cellen in onze eigen steden.

- Rechtvaardige vrede
Dit betekent ten eerste dat het op sommige vlakken goed is om samen te werken, om die visie van een rechtvaardige vrede niet uit het oog te verliezen. Daarnaast kunnen investeringen in defensie niet zonder investeringen in de burgermaatschappij. Verschillende experts, waaronder terrorisme expert Beatrice de Graaf, hebben laten weten dat strategische contraterrorisme samen moet gaan met investeringen in maatschappelijke organisaties.

- Handel
Daarnaast is handel een belangrijk instrument voor rechtvaardige vrede. Stabiele regelingen en goede verdragen zorgen voor een gezonde wederzijdse afhankelijkheid. Door een goed gemeenschappelijk beleid van vrijheid van werknemers, goederen, kapitaal en diensten en een stabiele munt vormen we een aantrekkelijk blok om handel mee te voeren en niet om te bedreigen.

- Gezonde leefomgeving
Vervolgens kunnen rechtvaardigheid en vrede alleen plaatsvinden in een gezonde leefomgeving. Daarom moet de EU blijven investeren in maatregelen voor een betere natuur. Daarnaast moeten we sterke milieubescherming blijven promoten in andere internationale organisaties en ontmoetingen. Door de leefomgeving te verbeteren voorkomen we conflict, ziekte en dood. Klimaatsverandering wordt vaker gekoppeld aan andere veiligheidsissues, zoals onlangs door Tom Middendorp, Commandant der Strijdkrachten.

Perspectief van mensenrechten
Deze samenwerkingen kunnen alleen leiden naar goede resultaten als ze gekaderd zijn in Europese waarden. Deze kunnen we vinden in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, aangevuld met democratische principes en de rechtstaat. Binnen deze waarden kan de EU militaire samenwerkingen, gekoppeld aan maatschappelijke ontwikkeling, handel en milieubescherming gebruiken om rechtvaardige vrede te promoten op ons continent. Toch zit de EU nu met een paar grote crisissen. De Eurocrisis en het gebrek aan vertrouwen in de Europese democratie zijn er twee van. De Europese handel heeft baat bij een sterke munt. Hierom is het belangrijk dat we als Unie alles op alles zetten op de euro weer op de juiste spoor te zetten en als Unie zo te laten zien dat we een crisis als deze kunnen doorstaan. De Europese Centrale Bank en de nationale banken zullen hiervoor elkaar kritisch moeten kunnen controleren, maar er moet ook het vertrouwen zijn om samen te kunnen werken naar een oplossing. Het is hierbij van belang dat vrede en rechtvaardigheid als gemeenschappelijk doel van handel wordt gezien.

Democratische principes
De EU moet als instituut ook voldoen aan democratische principes. Vooral de Europese commissie schiet hierin tekort. Dit is pijnlijk, want daar ligt wel het initiatiefrecht voor de Europese wetgeving. De Eurocommissarissen zouden vanuit het Europees Parlement moeten komen, met goedkeuring van de Europese Raad. De Commissarissen mogen ook alleen een portefeuille krijgen als ze bewezen relevante ervaring en kennis hebben. Door een duidelijke visie op te stellen, die van een rechtvaardige vrede, kan de Europese Unie relevant blijven. Als mensen op zoek zijn naar controle over hun eigen leefomgeving, moeten ze een partner zien in de EU. We moeten weten dat de EU streeft naar rechtvaardigheid voor ons en naar vrede voor ons. Op deze manier geeft de Europese Unie hoop voor de toekomst van 500 miljoen Europeanen.

Bijdrage van Gijsbert Steenbeek aan het Clingendael debat op 30 november 2016 over het perspectief van politieke jongerenorganisaties op de Europese Unie.