Door: Marcel Benard en Antoon Blokland
Sociale partners en kabinet zijn niet tot elkaar gekomen. Het voorjaarsoverleg over vroegpensioen en levensloop is stuk gelopen en het kabinet zal nu de voorgenomen plannen uitvoeren. Van de levensloopregeling die op de kabinetstafel ligt, worden jongeren weinig wijzer. Het biedt geen oplossingen voor de problemen en sluit niet aan op de wensen en behoeften van jongeren.

De onderhandelingen tussen kabinet en sociale partners zijn volledig gedomineerd door het debat over de uittreedleeftijd en de overgangsregeling van het vroegpensioen. Alles wijst er echter op dat het behoud van een prepensioenregeling van zeer tijdelijke aard is. De vergrijzing van Nederland zal vroeg of laat tot een noodzakelijke afschaffing van het vroegpensioen leiden. Het huidige vroegpensioensysteem is op termijn onbetaalbaar en niet wenselijk. Wijselijk gaan jongeren ervan uit dat ze tot hun 65ste moeten werken. Collectieve regelingen voor de 65 moeten daarom worden aangepast aan de levensloop van mensen. Jongeren hechten dan ook meer aan een goede levensloopregeling die de toets van de tijd kan doorstaan dan een wankel compromis omtrent het prepensioen. Juist op dat punt stelt het kabinetsvoorstel echter teleur.

Levensloopregeling
De uitgangspunten van de levensloopregeling onderschrijven we van harte. Zowel qua inkomenspositie als qua tijdsbehoefte ligt het zwaartepunt in iemands levensloop rond de dertig - ook wel ‘het spitsuur van het leven’ genoemd. In dit spitsuur hebben jongeren grote moeite de eindjes aan elkaar te knopen. Het wordt tijd dat afspraken rond arbeidsvoorwaarden aangepast worden aan deze levensloop van mensen en de levensfase ontlast. Een goede levensloopregeling biedt werknemers meer vrijheid en mogelijkheden om werk naar eigen inzicht met andere zaken te combineren, zoals zorg voor kinderen of ouders, leren of vrije tijd. Dit biedt voor werkgevers voordelen omdat werknemers minder gestresst zullen zijn en daardoor productiever kunnen werken.
En ook langer. Verlofmogelijkheden gedurende de carrière maken het mogelijk langer te blijven werken. Met de levensloopregeling die momenteel op tafel ligt zal deze doelstelling niet worden gehaald. Uit een recent onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau is naar voren gekomen dat inkomensverlies en onbekendheid belangrijke redenen zijn om geen gebruik te maken van bestaande verlofregelingen. Het is belangrijk lering te trekken uit de resultaten van dit onderzoek en nu een aantrekkelijke regeling te maken. Vanuit het perspectief van jongeren is de voorgestelde levensloopregeling echter niet aantrekkelijk en zal dan ook niet gebruikt worden.

Verlof lenen
Ons eerste kritiekpunt is dat de levensloopregeling zeer moeilijk toegankelijk is voor jongeren en werknemers die rond het minimuminkomen verdienen. Als we naar de levensloop van jongeren bekijken, dan is er wellicht meer behoefte aan verlof lenen dan aan verlof sparen. In de voorgestelde regeling mag je 10% per jaar sparen. Maar wie kan dat percentage op jonge leeftijd opbrengen? Daarbij komt dat de periode tot ‘het spitsuur van het leven’ te kort is, aangezien jongeren steeds later de arbeidsmarkt betreden. Als je op je 25e net een jaar een baan hebt en je krijgt een kind, dan kun je van de voorgestelde regeling geen gebruik maken om bijvoorbeeld tijdelijk minder te werken, omdat je nog geen spaartegoed hebt. Het zou dan ook beter aansluiten bij de behoeften van met name jongeren om naast het sparen van verlof ook het lenen van verlof mogelijk te maken. Om een jaar lang 24 uur te werken in plaats van 32 uur, zul je dan bijvoorbeeld later twee jaar lang 36 uur moeten werken om de geleende tijd terug te ‘betalen’. Om een leenmogelijkheid in te bouwen moet de levensloopregeling ondergebracht worden in een collectieve regeling waaraan werkgevers en werknemers gezamenlijk in sparen.

Niet aantrekkelijk
Een tweede punt waar we onze vraagtekens bij hebben zijn de aanwendingsmogelijkheden van de levensloopregeling. In vergelijk met de populaire spaarloonregeling valt op dat de voorgestelde levensloopregeling meer betuttelend van aard is. Het spaarloon kon bijvoorbeeld gebruikt worden voor de aanschaf van een huis. Met de levensloopregeling is dit niet meer mogelijk. De levensloopregeling mag alleen ingezet worden voor verlof. Om te bereiken dat de levensloopregeling gebruikt gaat worden, moet er worden aangesloten bij de behoeften van werknemers. Een regeling is alleen aantrekkelijk als deze gebruikt kan worden voor het volgen van cursussen, kinderopvang of voor de aanschaf van een huis of computer.

Papieren tijger
Er zitten alles bij elkaar belangrijke haken en ogen aan de voorgestelde levensloopregeling. We vrezen dat – als ze niet verwijderd worden – de levensloopregeling een papieren tijger wordt. Het huidige voorstel sluit niet aan bij de behoeften van jongeren die vroeg in het arbeidsproces al behoefte hebben aan collectieve regelingen. Daarbij is de opzet betuttelend van aard. Het ontwerp van de huidige levensloopregeling is een mooi streven, maar voldoet niet.

Marcel Benard is voorzitter van PerspectieF, ChristenUnie-jongeren. Antoon Blokland is voorzitter van CNV Jongeren

Bron: Trouw, 18 juni 2004