WikiLeaks is een ‘non-profit media organization’, zoals op haar website vermeld staat. Het doel is ‘het openbaar maken van belangrijk nieuws en informatie’. Dit door op een ‘innovatieve, beveiligde en anonieme wijze onze journalisten informatie te laten lekken’. Als men spreekt over ‘onze journalisten’, bedoelen ze de klokkenluiders die hun informatie met de buitenwereld delen. Tot zover nog niet echt schokkend nieuws. Sterker nog, het kan juist goed zijn voor de transparantie als mensen niet-ethische bezigheden binnen logge organisaties willen aankaarten. In Nederland kennen we meerdere voorbeelden (denk aan de bouwfraude) waarbij klokkenluiders het voortouw namen. Het zette de bouwwereld op z’n kop, maar als samenleving waren we maar wat blij dat na het openbaren van de documenten het moeilijker werd om prijsafspraken te maken.

In de afgelopen weken plaatste WikiLeaks honderdduizenden diplomatieke documenten vrij op het internet. Documenten die van de Amerikaanse overheid in Washington naar ambassades over heel de wereld zijn gestuurd. Een gigantische hoeveelheid informatie, waarbij de gevolgen van het openbaar maken eveneens gigantisch zijn. Door deze ‘vrijheid van meningsuiting’, zoals velen het noemen, hebben Amerikaanse diplomaten over de hele wereld nu een hoop uit te leggen aan lokale overheden en staan vele verhoudingen onder druk. En als het doel was om de wereld een stukje beter te maken, zou er nog iets voor te zeggen zijn. Echter, in het geval van WikiLeaks lijkt het meer op rücksichtslos het braafste jongetje van de klas spelen.

Moet heel de wereld weten dat Merkel wordt bestempeld als ‘risicomijdend en zelden creatief’? Of dat Amerikaanse kernwapens opgeslagen zijn op Vliegbasis Volkel? (Dat Nederland Amerikaanse kernwapens zou hebben en deze zeer waarschijnlijk zijn opgeslagen in Volkel, is beste bewaarde openbare geheim. Maar nu weten we het definitief, zoals blijkt uit een brief naar de Amerikaanse ambassade in Den Haag.) Dat dit laatste nu bekend is, is vanuit veiligheidsoogpunt overigens zeer kwalijk.

Wat eveneens opvalt is dat partijen die in de Tweede Kamer het hardst opkomen voor de privacy van diverse gegevens, nu geen enkele moeite lijken te hebben met de schending van de privacy van de Amerikaanse overheidsfunctionarissen. Is het nou heel gek om bepaalde documenten niet openbaar te maken? Ik wil de eerste politieke partij nog wel zien die met liefde zijn notulen van fractievergaderingen openbaar maakt voor alle Nederlanders. Eens kijken hoe er dan over transparantie gedacht wordt. Het functioneren van veel organisaties, zeker overheden en diplomatieke functionarissen, staat of valt bij het voeren van besloten gesprekken. Hoe kan je als alles op straat ligt nog een werkbare strategie handhaven?

Juist hierin zit het probleem van WikiLeaks. De wereld probeert – ja, ook in het geheim achter de schermen – haar werk te doen. En dan komt er een groep wijsneuzen die denkt dat het goed is om allerlei geheime zaken te openbaren. Daarbij de diplomatieke verhoudingen onder druk zettend en een risico vormend voor de wereldvrede. En dat allemaal vanwege het recht op de vrijheid van meningsuiting? Het is absurd dat WikiLeaks, dat geen verdere verantwoordelijkheden heeft, op een goedkope manier wereldwijd diplomatieke relaties onder druk zet en geen rekening houdt met het veiligheidsoogpunt. En de burger likt zijn vingers erbij af, want wie vindt het nou niet mooi om dergelijke geheimen te weten te komen?

Volgens mij is het nodig de vrijheid van meningsuiting op een andere manier te benaderen. Het is een goed recht om je te kunnen uiten, maar het is allereerst een plicht om te kijken of je met je uitspraken of handelingen een ander schaadt. Je moet wel alles kunnen zeggen, maar niet alles willen zeggen. Ik hoop dat de tendens om alles maar te moeten openbaren snel gekeerd wordt. We verliezen er meer mee dan we winnen.

Deze column is geschreven door Robert Heij (voorzitter PerspectieF) en verscheen op 10 december 2010 in het Christelijk Weekblad.