Gesproken column door Rogier Havelaar
Uitgesproken op 23 november – Studium Generale – Universiteit van Tilburg

De afgelopen weken zijn we getuige geweest van wat Rouvoet typeerde als “Politics on Ice”. De democratie van de grote massapartijen lijkt ten einde te zijn. Jos de Beus, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam, trok twee jaar terug al de conclusie dat wij leven in een toeschouwerdemocratie: Enkele politieke strijders trekken in een groot massamediaal politiek arena tegen elkaar ten strijde. Waar ik voorheen dacht dat je dit kunt vergelijken met de ouderwetse gevechten tussen enkele gladiatoren, stel ik vast dat het zand van de arena vervangen is door ijs en wapens zijn vervangen door schaatsen.

De feiten tellen. Het groene team, met mooie groene shirtjes met een revolutionair afgebeelde antirevolutionair, scoorde goed. Het rode team, dat de afgelopen jaren in de peilingen op 60 zetels kon rekenen, bracht te weinig nieuwe zaken. “u draait weer”. Het blauwe team heeft helaas te kort geoefend en de liefdesdans tussen Mark en Rita liet zich kenmerken door slecht uitgevoerde pirouetten. Het lukte het blauwe team dan ook niet om op de middenstip te dansen, daar waren rood en groen al bezig.

Opmerkelijk genoeg onderschatte het rode team de opkomst van het tomatenteam. Dit team bleek de beste schaatser te hebben. Ondanks dat schaatser weigerde op te treden in programma’s als “Recht door zee” en het zichzelf veroorloofde een dag vrij te nemen, bleek dat deze schaatser de meeste progressie had geboekt. Hij eindigde met 26 van de 150 punten.

Dit getal doet mij denken aan de persoon die in 2002 het kunstschaatsen onder politici populair heeft gemaakt. De opkomst van Pim Fortuyn is echter weer ten einde, als we naar de zetels van de LVF kijken en de beschouwingen van politicoloog Jouke de Vries luisteren. Er zal naar alle waarschijnlijkheid een nieuwe stabiliteit ontstaan na de turbulente jaren die achter ons liggen.

De uitslag van de verkiezingen is in dit opzicht niet zo moeilijk. Het verbaast mij dan ook dat politieke analisten in de kranten van vanmorgen niet verder komen dan een opsomming van alle mogelijke kabinetten, inclusief minderheidskabinetten. Volgens mij roept de kiezer om een stabiel en sociaal kabinet, en heeft zij waardering voor het ingezette hervormingsbeleid van Balkenende. Tegelijkertijd zien we in de terugloop van de grote middenpartijen (een gezamenlijk verlies van 18 zetels) een roep om meer “begeisterde” politiek: consistente leiders met visie en daadkracht. Het is dan ook niet verwonderlijk dat PvdA coryfeeën zoals Jos de Beus en Marcel van Dam hun stem dit keer niet hebben gegeven aan de PvdA.

De onderschatting van Marijnissen, Wilders en Rouvoet heeft gezorgd voor ene verassende uitslag. Niet links of rechts heeft gewonnen, maar idealen hebben gewonnen. In dat opzicht is de politieke schaatsbaan dankzij deze verkiezingen verrijkt. Ondanks de inhoudelijke verschillen hebben deze drie schaatsers gemeen dat ze karakter staan voor een bepaalde denkrichting, consistent zijn en weinig uitglijden op de schaatsbaan. Dat ze aanvankelijk niet heel erg opvielen bij de toeschouwers zegt meer over de andere schaatsers in de politics on ice wedstrijd dan over henzelf.

Mijn ideale coalitie bestaat uit CDA - PvdA en ChristenUnie.  Dit kabinet heeft een ruime Kamermeerderheid en doet dus recht aan het democratische idee dat de meerderheid in de Kamer de meerderheid van het volk vertegenwoordigd. Dat de SP in dit kabinet niet meedoet, is geen probleem. Immers, het valt nog maar te bezien hoe het allemaal uitpakt bij de SP, bijvoorbeeld wanneer alle Kamerleden hun dikke salaris in moeten leveren en daar een fractie van terugrkijgen, of de standpunten van de SP met betrekking tot de monarchie en defensie. Daarom is mijn advies aan het tomatenteam om vooral op de linker zijlijn te schaatsen. De PvdA wordt zo gedwongen om links te worden en de SP kan zichzelf en Nederland niet al te veel schade toebrengen. Daarnaast doet dit ook recht aan de +9 uitslag van het team Wilders.

De opkomst van Pim Fortuyn is voorbij. Vier jaar terug functioneerde Pim als een outsider die met een grote steen een wak in het politieke ijs sloeg. Nu, vier jaar later, is het ijs weer dichtgevroren en is met de verdwijning van de LVF de steen onder het ijs nauwelijks meer zichtbaar.  De vraag is of Jan en Geert erin slagen de kiezer die van stuntschaatsen rond een wak houden blijvend aan zich weten te binden.

Voor nu is en blijft de ideale coalitie een coalitie tussen het groene team dat kennelijk meer gewaardeerd wordt dan verwacht; het rode team dat vier jaar lang prachtig schaatste en op 60 zetels kon rekenen, maar vlak voor D-day lelijk uitgleed en het lichtblauwe team van een degelijke schaatser die geen rare RTL-boulevard fratsen uithaalt.

Ik dank u wel.