De ChristenUnie kan niet zomaar voor een referendum zijn. Wij staan voor een stevige representatieve en parlementaire democratie. Voor voorstanders is het een initiatief voor meer directe democratie, of ze geloven zelfs in volkssoevereiniteit. Voor de ChristenUnie is het misschien net acceptabel als noodrem. Daarmee verschillen wij wezenlijk van de indieners. Ook wij weten dat wetgevers feilbaar zijn en kunnen dwalen. Zij kunnen wetten schrijven waarvoor ze niet echt verkozen zijn of die niet op draagvlak kunnen rekenen. Misschien moet er dan een rem zijn.

Dit werkt echter in de praktijk slecht, want de noodrem wordt niet gebruikt waar het echt nodig is maar te pas en te onpas. De referenda die we hebben gezien zijn vaker op politieke ontvlambare thema’s geweest dan op iets waar de kwaliteit van wetgeving echt slecht was. Het is makkelijker geweest om over een Europees constitutioneel verdrag een referendum uit te schrijven en een raadplegend referendum aan te vragen over een associatieverdrag. Het referendum over de WIV was misschien meer gerechtvaardigd maar alsnog niet ideaal uitgevoerd. Daarentegen is echte slechte wetgeving niet gestopt door een referendum en zijn slechte wetten zoals die van de toeslagenaffaire (AWIR en wet kinderopvang) er gewoon doorgekomen.

Aan dit referendumvoorstel was het controversiële, de uitkomstdrempel, juist door de CU geamendeerd, en dat moet voor de CU ook een noodzakelijke voorwaarde zijn voor onze steun voor het referendum. In de Tweede Kamerverkiezingen stemmen zo’n 10 à 11 miljoen stemgerechtigde Nederlanders. Bij een referendumuitslag zou 50% daarvan tegen moeten stemmen om een wet te verwerpen. Dat betekent dat een meerderheid van de referendumstemmers  - hetzelfde als een meerderheid van kiezers voor de Tweede Kamer - kiest om het mandaat van de Kamer opzij te schuiven. Als we het referendum zien als een kwalitatief slechtere vorm van wetgeven, namelijk door een wet te laten intrekken maar met minder goede overwegingen en beraadslaging, dan moet daar een flinke opkomst en uitkomst eis tegenover staan.

Critici noemen deze uitkomstdrempel te hoog en zien het referendum zo als een dode mus. Mensen met een dode mus blij maken komt immers politiek vertrouwen niet ten goede. Het zou een schijninstrument zijn opgetuigd onder het mom van democratische vernieuwing.

Referenda zijn slechtere inhoudelijke besluitvorming dan wetgeving in de Tweede Kamer. Kamerleden die wetten behandelen stoppen daar idealiter veel tijd in. Er worden experts geraadpleegd, er komen adviezen, de wet wordt gelezen, behandeld en er wordt gestemd. Zo zorgvuldig zijn referendumstemmers lang niet. De kiezers mogen terecht zich allemaal uitspreken in verkiezingen voor de Tweede Kamer want daar willen we periodiek peilen wat Nederland vindt van relevante onderwerpen, problemen en mogelijke oplossingen en de kandidaten. Maar daar mogen de kiezers over grote lijnen oordelen en moeten politici verantwoording afleggen en om een nieuw mandaat vragen. Het besluitvormen tijdens een referendum over detailniveau is echter kwalitatief slechter. Daarnaast zijn het vaak “second order elections”: verkiezingen waar het een afspiegeling van andere sentimenten is. Mensen stemmen naar anti-regeringssentiment of onvrede over de politiek als proteststem. En dit is nog naast het feit dat er opgejut wordt met onjuiste informatie en de implicaties van voor of tegen stemmen worden uitvergroot en verkeerd worden voorgesteld. Zo was er de chantage “wie tegen de inlichtingenwet stemt zorgt dat we misschien aanslagen hadden kunnen voorkomen” of “wie voor het associatieverdrag stemt maakt de EU-lidmaatschap voor Oekraïne mogelijk”. Beiden zijn onterecht.

Als de ChristenUnie voor een referendumwet stemt heeft ze een moeilijke keuze met weinig ruimte om iets goeds te kiezen. Het is een belabberd politiek instrument of zelfs een onhaalbaar instrument wat vertrouwen in de politiek niet ten goede zal komen en zich zal voordoen als een wassen neus. Maak daarom geen imperfecte vorm van een referendumwet maar investeer in goed wetgeven. Blijf in contact met de achterban, met diegenen die door de wet geraakt worden, schroom je niet om je eigen wetgevend werk te corrigeren als het fout is, en kijk goed naar de adviezen. In plaats van referenda wordt wetgeving beter door soms een politieke wens neer te leggen als het tegen adviezen van bijvoorbeeld de Raad van State ingaat en beter te letten op de effecten van wetgeving, en vooral op mensen die er door in de problemen zijn geraakt. Dat is het goede wetgeven.

^[1] (https://eenvandaag.avrotros.nl/item/sp-komt-met-nieuw-wetsvoorstel-na-verworpen-referendumwet/)

Daniël van Holten (24) schrijft al een paar jaar bij de PerspeX. In het dagelijkse leven studeert hij bestuurskunde en veiligheid. Bij PerspectieF denkt hij mee aan thema’s zoals Buitenlandse Zaken en  zodoende schrijft hij als het kan over Buitenlandse Zaken, maar ook over democratie en rechtstaat of veiligheids- en justitieonderwerpen. Als Daniël zich even niet inzet voor de jongerenpolitiek, leest hij graag boeken.

Redacteuren komen, redacteuren gaan, maar de PerspeX zal altijd blijven bestaan. Het komende half jaar zal elke maand een artikel verschijnen van een andere PerspeX redacteur met een korte persoonlijke inleiding als kennismaking tot de nieuwe redactie.