door Frank Mulder en Hans Valkenburg

Of de regering nu paars is of voornamelijk christen-democratisch, de goden van geld, consumptie en groei lopen we nog steeds achterna. Dat menen historicus Frank Mulder en Hans Valkenburg, oud-voorzitter van de ChristenUnie-jongeren. Zij menen dat de christelijke politiek een nieuwe Jeremia nodig heeft.

Wie de krant leest zou het bijna vergeten, maar het gaat goed in ons land. Onze economie staat in de top-14 van de Economist en op de Human Development Index staan we zelfs in de top-5. Toch lijkt de nieuwe regering wel een oorlogskabinet in de manier waarop ze het offensief van hersteld vertrouwen is begonnen. De inbreng van een christelijke partij is duidelijk, wordt gezegd. Wij maken ons hier ernstige zorgen over. Wat ons betreft is het tijd voor nieuwe Jeremia's, wellicht in de gedaante van christen-democraten: radicale profeten met een ongemakkelijke boodschap, die opkomen voor de weduwe, de wees en de vreemdeling. En dan niet alleen de vreemdeling, wees en weduwe van dichtbij, maar vooral ook die van ver weg.

Het kabinet-Balkenende is van start gegaan in een tijd waarin ons land goeddeels op orde is. Voor de 'weduwe en de wees' hebben we een regeling getroffen en onze kinderen kunnen relatief veilig over straat. Het verschil tussen links en rechts in het grote politieke middenveld is klein, tenminste als je de moeite neemt om door het woordgebruik en de details heen te prikken. Alles is immers geregeld. Men is het buiten de campagnes om nagenoeg met elkaar eens. De nieuwe coalitie gaat alleen wat explicieter voor 'normen en waarden', met items als beter onderwijs, beter bestuur en meer blauw op straat om het gebrek aan sociale samenhang te compenseren. Of de regering nu paars is of voornamelijk christen-democratisch, de goden van geld, consumptie en groei mogen we nog steeds achterna lopen. Als het land maar op orde is en de overheid kan garanderen dat men van elkaars spullen afblijft.

De televisie en de voorpagina's van de afgelopen weken werden gevuld met discussies over ons eigen land. Hoe doet de AEX het? Had Pim het zo gewild? Hoeveel blauw moet er nu op straat? Wie bedrijft het meest achterkamertjespolitiek? Het nieuws ging niet over de op handen zijnde catastrofe in Zuidelijk Afrika: een ongekende mega-ramp 'in wording', met 14 miljoen mensen die door hongersnood nagenoeg aan de rand van de afgrond verkeren. Dit is werkelijk vreselijk, in een regio die al jaren een overlevingsslag voert tegen corruptie, afpersing, negatieve groei en bovenal tegen de verschrikkelijke ziekte AIDS. In tegenstelling tot grote delen van de rest van de wereld is zuidelijk Afrika het afgelopen decennium de armoede niet afgenomen en is het aantal armen in absolute zin zelfs gestegen van 220 tot 300 miljoen. 300 miljoen! Op de hele wereld hebben 1 miljard mensen geen toegang tot schoon drinkwater en 2 miljard geen schoon sanitair. Waar zijn de tranen in de Tweede Kamer? Waar zijn de tranen in ons land, dat helemaal boven aan de geluksindex prijkt? Dat zo bekend stond om zijn betrokkenheid met de armen.

Veiligheid
De voorpagina's van de kranten en de gesprekken tijdens de formatie gingen ook niet over de miljoenen, miljoenen vluchtelingen die de wereld nog steeds kent. Er zijn wereldwijd veel meer vluchtelingen dan ons land aan inwoners telt. Mensen die hun huis en dorp hebben verlaten, alles, maar dan ook alles hebben achtergelaten om hun leven te redden of een 'beter' leven te vinden. Sommigen bereiken ons land. Vreemdelingen noemen we ze. Slechts een keer is er over grenzen gekeken tijdens de formatie en dat was bij het bespreken van de trits Asielzaken, Integratie en Veiligheid. Veiligheid, een cynische term in dit verband. Het betreft hier immers slechts de veiligheid van ons Nederlanders, als die maar gegarandeerd is. De minister van ontwikkelingssamenwerking is opgeofferd voor deze nieuwe post. Probeer dat maar eens uit te leggen aan die miljoenen hopelozen, probeer dat maar eens uit te leggen aan jezelf.

De politiek ging ook niet over milieu. Milieu! Groene perkjes, brede wegen. 'Eigen milieu eerst.' 'We volgen alleen maar de wens van het volk.' Dus, snel, snel, snel de wegen verbreden, en er als zoethouder voor de critici een mooi milieuvriendelijk verhaal aan verbinden. Is dit rentmeesterschap nieuwe stijl?

Bovendien lijken slechts weinigen zich te realiseren dat onze productie en consumptie wel degelijk gevolgen heeft voor een ander deel van de wereld. Dat de woestijn oprukt als gevolg van het vooral door ons veroorzaakte broeikaseffect. Dat velen geen eten kunnen betalen omdat hun land wordt gebruikt voor het veevoer van het Westen. Dat kleine handelaren in Afrika geen kans hebben door de torenhoge subsidies rondom fort Europa. Kofi Annan zei onlangs: ,,Het huidige ontwikkelingsmodel, dat aan eenvijfde van de wereld voorspoed heeft gebracht, wordt duur betaald door het beslag dat gelegd wordt op de natuurbronnen van de planeet. Rijke landen hebben niet genoeg gedaan om het milieu te beheren en te helpen in de strijd tegen armoede.'' Wrang genoeg heeft het kabinet ook de ministerspost voor Milieu geschrapt.

Jeremiade
,,Ik hoef geen brandoffers. Ik hoef geen slachtoffers. Ik wil alleen dat jullie naar mij luisteren! Als jullie werkelijk je handel en wandel willen beteren, dan moeten jullie recht doen onder elkaar, aan de vreemdeling, de wees en de weduwe. Jullie moeten geen onschuldig bloed vergieten en geen andere goden nalopen!''

Zo vertolkte Jeremia, de excentrieke Israëlische profeet, in zijn tijd de woorden van een God die verontwaardigd was over de handel en wandel van zijn volk. (Jeremia 7)

Als die gekke maar realistische Jeremia in het Nederland van nu had gewoond, was hij dan tevreden geweest? Had hij dan als enthousiast christen-democraat voor het regeerakkoord gestemd? Wij vrezen van niet. In ogenschouw genomen dat in de tijd van globalisering, wereldwijde media en wereldwijde handel iedereen in feite als één volk optreedt, en dat wat 10.000 km verder gebeurt wel degelijk met ons te maken heeft, dat wat wij doen direct invloed heeft op de situatie van mensen ver weg, dan vrezen wij dat hij op straat had lopen tieren, schreeuwen, actievoeren en profeteren. Hij had ons op onze (internationale) verantwoordelijkheden gewezen en het christelijk spraakgebruik van normen en fatsoen ontmaskerd en geroepen dat er verre weduwen en wezen zijn, en vreemdelingen die over grenzen trekken op zoek naar een moment van rust. Hij was boos geworden op het nalopen van de goden van geld en groei. Boos geworden op onze navelstaarderij, en hij had duidelijk gemaakt dat keuzes hier het verschil kunnen maken tussen dag en nacht daar.

'Christelijk'
Wij maken ons zorgen over het gebruik van het woord 'christelijk' in de politiek. Het lijkt enkel te gaan om veiligheid en herstel van normen. Christelijke politiek wordt niet meer geassocieerd met radicale keuzes maken, keuzes die naast rechten ook plichten met zich meebrengen. Christen-democratische politiek lijkt zich hier in ieder geval niet bewust (meer) van te zijn. Radicale keuzes maken is misschien uit. Maar het leven van Jezus Christus zelf was toch een toonbeeld van radicaliteit. Hij praatte niet over veiligheid en fatsoen, maar over vergaande keuzes en verantwoordelijkheden. Dit gold zeker ook voor Jeremia en zijn jeremiades.

Het is tijd dat er nieuwe Jeremia's opstaan. Het is tijd dat de christen-democratie weer profetisch en ongemakkelijk wordt, het is tijd dat we vergaande keuzes maken. In woord en daad, nationaal en internationaal.

Frank Mulder is historicus en deelnemer aan de VN-topconferentie over duurzame ontwikkeling in Johannesburg. Hans Valkenburg is oud-voorzitter van PerspectieF, de ChristenUnie-jongeren, en werkzaam als financieel adviseur.(8 augustus 2002)

©Nederlands Dagblad